Diafragma begrijpen in fotografie

Diafragma is een van de drie pijlers van fotografie (de andere twee zijn sluitertijd en ISO, twee andere hoofdstukken in onze basisgids voor fotografie). Van de drie is het diafragma zeker het belangrijkste.

In dit artikel bespreken we alles wat u moet weten over diafragma en hoe het werkt.

Wil je steeds beter worden? Volg een cursus bij Vette Foto voor fotografie, koop je camera in onze webshop of huur één van onze professionele fotografen in voor een fotoshoot.

Wat is diafragma?

Diafragma kan worden gedefinieerd als de opening in een camera lens waar licht doorheen gaat om de camera binnen te komen. Het is een eenvoudig concept om te begrijpen als je alleen maar nadenkt over hoe je ogen werken.

Terwijl u zich tussen een heldere en een donkere omgeving beweegt, wordt de iris in uw ogen groter of kleiner, waardoor de grootte van uw pupil wordt bepaald.

In de fotografie wordt de ‘pupil’ van je lens diafragma genoemd. U kunt het diafragma verkleinen of vergroten, zodat meer of minder licht uw camerasensor bereikt.

Aperture kan een dimensie aan uw foto’s toevoegen door de scherptediepte te regelen. Aan het ene uiterste geeft het diafragma je een onscherpe achtergrond met een prachtig ondiep focuseffect.

Dit is erg populair bij portretfotografie. Het andere uiterste levert scherpe foto’s op, van de nabijgelegen voorgrond tot aan de verre horizon. Landschapsfotografen maken veel gebruik van dit effect.

Bovendien verandert het diafragma dat u kiest ook de belichting van uw afbeeldingen door ze helderder of donkerder te maken.

Hoe het diafragma de belichting beïnvloedt

Diafragma heeft verschillende effecten op uw foto’s. Misschien wel het meest voor de hand liggend is de helderheid of belichting van uw afbeeldingen.

Naarmate het diafragma groter wordt, verandert dit ook de totale hoeveelheid licht die uw camerasensor bereikt – en dus de helderheid van uw beeld.

Een groot diafragma (een brede opening) laat veel licht door, wat resulteert in een helderdere foto. Een klein diafragma doet precies het tegenovergestelde, waardoor een foto donkerder wordt.

In een donkere omgeving – zoals binnenshuis of ’s nachts – zul je waarschijnlijk een groot diafragma willen selecteren om zoveel mogelijk licht op te vangen.

Dit is dezelfde reden waarom de pupillen van mensen verwijden als het donker begint te worden; Pupillen zijn de opening van onze ogen.

Hoe het diafragma de scherptediepte beïnvloedt

Het andere kritische effect van diafragma is de scherptediepte. Scherptediepte is de hoeveelheid van uw foto die van voren tot achteren scherp lijkt.

Sommige afbeeldingen hebben een ‘dunne’ of ‘ondiepe’ scherptediepte, waarbij de achtergrond volledig onscherp is. Andere afbeeldingen hebben een “grote” of “hoge” scherptediepte, waarbij zowel de voorgrond als de achtergrond scherp zijn.

In de afbeelding hierboven kun je zien dat het meisje scherp in beeld is en scherp lijkt, terwijl de achtergrond volledig onscherp is. Mijn diafragmakeuze speelde hierbij een grote rol.

Ik heb specifiek een groot diafragma gebruikt om een ondiep focuseffect te creëren (ja, hoe groter je diafragma, hoe groter dit effect). Hierdoor kon ik de aandacht van de kijker op het onderwerp vestigen, in plaats van op de drukke achtergrond.

Als ik een kleiner diafragma had gebruikt, zou het onderwerp niet zo effectief van de achtergrond worden gescheiden. Eén truc om deze relatie te onthouden: een groot diafragma resulteert in een grote hoeveelheid onscherpte op zowel de voorgrond als de achtergrond.

Dit is vaak wenselijk voor portretten of algemene foto’s van objecten waarbij u het onderwerp wilt isoleren.

Wat zijn F-stop en F-nummer?

Tot nu toe hebben we het diafragma alleen besproken in algemene termen, zoals groot en klein. Het kan echter ook worden uitgedrukt als een getal dat bekend staat als “f-getal” of “f-stop”, waarbij de letter “f” vóór het getal verschijnt, zoals f/8.

Hoogstwaarschijnlijk heb je het diafragma al eerder op deze manier op je camera geschreven. Op uw LCD-scherm of zoeker ziet uw diafragma er meestal ongeveer zo uit: f/2, f/3.5, f/8, enzovoort.

Sommige camera’s laten de schuine streep weg en schrijven f-stops als volgt: f2, f3.5, f8, enzovoort. ​

F-stops zijn dus een manier om de grootte van het diafragma voor een bepaalde foto te beschrijven.

Als je meer over dit onderwerp wilt weten, hebben we een uitgebreid artikel over f-stop waarin wordt uitgelegd waarom het zo is geschreven en dat de moeite waard is om te bekijken.

Groot versus klein diafragma

Er is een addertje onder het gras: een belangrijk onderdeel van het diafragma dat beginnende fotografen meer dan wat dan ook in verwarring brengt.

Dit is iets waar je echt op moet letten en correct moet zijn: kleine getallen vertegenwoordigen grote openingen, en grote getallen vertegenwoordigen kleine openingen! Dat is geen typefout.

F/2.8 is bijvoorbeeld groter dan f/4 en veel groter dan f/11. De meeste mensen vinden dit lastig, omdat het in strijd is met onze fundamentele intuïtie. Niettemin is dit een feit van de fotografie.

Dit zorgt voor enorm veel verwarring onder fotografen, omdat het compleet het tegenovergestelde is van wat je in eerste instantie zou verwachten.

Er is echter een redelijke en eenvoudige verklaring die het u veel duidelijker zou moeten maken: het diafragma is een fractie. Als je bijvoorbeeld te maken hebt met een f-stop van f/16, kun je het zien als de fractie 1/16e.

Hopelijk weet je al dat een breuk als 1/16 duidelijk veel kleiner is dan de breuk 1/4. Precies om deze reden is een diafragma van f/16 kleiner dan f/4.

Dus als fotografen een groot diafragma aanbevelen voor een bepaald type fotografie, zeggen ze dat je zoiets als f/1.4, f/2 of f/2.8 moet gebruiken. En als ze een klein diafragma voor een van je foto’s voorstellen, raden ze je aan iets als f/8, f/11 of f/16 te gebruiken.

Hoe u het juiste diafragma kiest

Nu u bekend bent met grote en kleine diafragma’s, hoe weet u dan welk diafragma u voor uw foto’s moet gebruiken? Laten we twee van de belangrijkste effecten van diafragma nog eens bekijken: belichting en scherptediepte.

Als je het vorige hoofdstuk in onze fotografiebasisgids over sluitertijd hebt gelezen, weet je al dat diafragma niet de enige manier is om de helderheid van een foto te veranderen. Toch speelt het een belangrijke rol.

Als ik mezelf niet zou toestaan andere camera instellingen zoals sluitertijd of ISO te wijzigen, zou het optimale diafragma f/5.6 zijn. In een donkerdere omgeving, waar je niet genoeg licht opvangt, zou het optimale diafragma veranderen.

Misschien wil je ’s nachts bijvoorbeeld een groot diafragma zoals f/2.8 gebruiken, net zoals de pupillen van onze ogen zich verwijden om elk laatste beetje licht op te vangen.

Wat de scherptediepte betreft, bedenk dat een grote diafragmawaarde zoals f/2.8 zal resulteren in een grote hoeveelheid achtergrondonscherpte (ideaal voor portretten met een ondiepe focus).

Dit terwijl waarden zoals f/8, f/11 of f/16 je krijgt veel meer scherptediepte (ideaal voor landschappen en architectuurfotografie).

In feite is de scherptediepte het deel van het diafragma waar ik het meest over nadenk. Mijn proces voor bijna elke foto die ik maak gaat als volgt:

• Vraag mezelf af hoeveel scherptediepte ik wil
• Stel een diafragma in waarmee dit wordt bereikt
• Stel een sluitertijd in die ervoor zorgt dat mijn foto de juiste helderheid heeft
• Als die sluitertijd door te veel bewegingsonscherpte tot onscherpe foto’s leidt, draai dan de sluitertijd terug en verhoog in plaats daarvan mijn ISO Fotowedstrijd winnen :) ​

Het diafragma in uw camera instellen

Als je het nog niet geraden hebt, raden we je als fotograaf ten zeerste aan om handmatig te selecteren. Als je de camera dit automatisch laat instellen, is de kans groot dat je een totaal verkeerde scherptediepte in je beeld krijgt.

Er zijn twee modi in de fotografie waarmee u het diafragma handmatig kunt selecteren. Dit zijn de diafragmaprioriteitsmodus en de handmatige modus.

De diafragma prioriteit modus wordt op de meeste camera’s geschreven als “A” of “Av”, terwijl de handmatige modus wordt geschreven als “M”. Meestal vind je deze op de bovenste draaiknop van je camera.

In de voorkeuze modus selecteer je het gewenste diafragma en selecteert de camera automatisch je sluitertijd. U kunt ISO handmatig of automatisch selecteren.

De modus Diafragmaprioriteit is ideaal voor alledaagse fotografie, waarbij u zich zelden zorgen hoeft te maken over andere camera-instellingen dan het diafragma.

Het is wat ik 95% van de tijd gebruik, zelfs voor professionele landschaps- en portretfotografie. In de handmatige modus selecteer je zowel het diafragma als de sluitertijd handmatig. (ISO kan opnieuw handmatig of automatisch zijn.)

De handmatige modus kost meer tijd en levert doorgaans toch dezelfde resultaten op als diafragmaprioriteit.

Dit is alleen nodig in speciale situaties waarin je een consistente belichting nodig hebt van opname tot opname, of wanneer de meter van de camera het verprutst. Ik gebruik het voor Melkwegfotografie en voor portretfotografie met flits.

Minimum en maximum diafragma van lenzen

Elke camera lens heeft een limiet voor hoe groot of hoe klein het diafragma kan worden. Als je naar de specificaties van je lens kijkt, zou daar moeten staan wat de maximale en minimale diafragmaopeningen zijn.

Voor bijna iedereen zal het maximale diafragma belangrijker zijn, omdat het je vertelt hoeveel licht de lens maximaal kan verzamelen (in principe, hoe donker de omgeving is waarin je foto’s kunt maken – en hoeveel ondiep focuseffect je kunt bereiken ).

Een lens met een maximaal diafragma van f/1.4 of f/1.8 wordt gezien als een “snelle” lens, omdat deze meer licht kan doorlaten dan bijvoorbeeld een lens met een “langzaam” maximaal diafragma van f/4.0 .

Daarom kosten lenzen met een groot diafragma meestal meer. Ter vergelijking: minimaal is niet zo belangrijk, omdat vrijwel alle moderne lenzen minimaal f/16 kunnen leveren. Voor de dagelijkse fotografie heb je zelden iets kleiners nodig.

Bij sommige zoomlenzen verandert het maximale diafragma naarmate u in- en uitzoomt.

Met de Nikon 18-55mm f/3.5-5.6 AF-P-lens verschuift het grootste diafragma bijvoorbeeld geleidelijk van f/3.5 aan de groothoekkant naar slechts f/5.6 bij de langere brandpuntsafstanden.

Duurdere zoomlenzen hebben de neiging om over hun gehele zoombereik een constant maximaal diafragma te behouden, zoals de Nikon 24-70mm f/2.8.

Prime lenzen hebben doorgaans ook een groter maximaal diafragma dan zoomlenzen, wat een van hun grootste voordelen is. Het maximale diafragma van een lens is zo belangrijk dat het in de naam van de lens zelf is opgenomen.

Soms wordt het met een dubbele punt geschreven in plaats van met een schuine streep, maar het betekent hetzelfde (zoals de Nikon 50 mm 1:1.4G).

Voorbeelden van welk diafragma u moet gebruiken

Nu we een grondige uitleg hebben gehad over hoe het diafragma werkt en hoe dit uw beelden beïnvloedt, gaan we eens kijken naar de situaties waarin u verschillende f-stops zou willen gebruiken.

• f/0.95 – f/1.4 – Dergelijke ‘snelle’ maximale diafragma’s zijn alleen beschikbaar op premium prime-lenzen, waardoor ze zoveel mogelijk licht kunnen verzamelen. Dit maakt ze ideaal voor elke vorm van fotografie bij weinig licht (zoals het fotograferen van de nachtelijke hemel, huwelijksrecepties, portretten in slecht verlichte kamers, bedrijfsevenementen, enz.). Met zulke brede f-stops krijg je een zeer kleine scherptediepte op korte afstanden, waarbij het onderwerp gescheiden lijkt van de achtergrond.
• f/1.8 – f/2.0 – Sommige prime-lenzen voor liefhebbers zijn beperkt tot f/1.8, wat nog steeds zeer goede mogelijkheden heeft bij weinig licht. Ook als het uw doel is om esthetisch aantrekkelijke beelden met een ondiepe focus op te leveren, zijn deze lenzen van enorme waarde. Als u tussen f/1.8 en f/2 fotografeert, worden uw achtergronden doorgaans mooi romig voor portretten en andere soortgelijke soorten fotografie.
• f/2.8 – f/4 – De meeste zoomlenzen zijn beperkt tot een maximaal diafragma van f/2.8 tot f/4 op zijn best. Hoewel ze qua lichtopvangvermogen niet zo capabel zijn als f/1.4-lenzen, zijn ze nog steeds voldoende om te fotograferen bij redelijk weinig licht, vooral als de lens of camera over beeldstabilisatie beschikt. Bij deze diafragmaopeningen krijg je enige onderwerpscheiding, maar meestal niet genoeg om de achtergrond volledig wazig te maken. Dergelijke diafragma’s zijn ideaal voor reis-, sport- en natuurfotografie.
• f/5.6 – f/8 – Dit is het juiste startpunt voor de meeste landschaps- en architectuurfotografie. Het is ook ideaal voor documentaire- en portretfotografie waarbij je geen onscherpe achtergrond wilt. Bovendien zijn de meeste lenzen het scherpst rond f/5.6, wat niet zoveel uitmaakt als het verkrijgen van de juiste scherptediepte, maar toch prettig is.
• f/11 – f/16 – Meestal gebruikt voor het fotograferen van scènes waarbij zoveel mogelijk scherptediepte nodig is, zoals macrofotografie of landschapsfotografie met een nabije voorgrond. Hoewel deze diafragma’s meer scherptediepte bieden, verliezen ze toch enige scherpte op een laag niveau als gevolg van lensdiffractie.
• f/22 en kleiner – Fotografeer alleen met zulke kleine diafragma’s als je weet wat je doet. De scherpte heeft bij f/22 en kleinere diafragma’s veel te lijden vanwege diffractie, dus je moet het gebruik ervan waar mogelijk vermijden. Als je meer scherptediepte nodig hebt, kun je meestal het beste afstand nemen van je onderwerp of in plaats daarvan een focus stacking-techniek gebruiken.

Je bent zo ver gekomen, maar ben je bereid meer te leren over diafragma? Tot nu toe hebben we alleen de basis besproken, maar het diafragma doet zoveel meer met je foto’s.

Ben je blij met deze blog en wil je ons helpen? Plaats dan onze link www.vettefoto.nl op je website of social media! Zo wordt ons online bereik steeds beter!